Przed podjęciem decyzji dotyczącej wyboru lub zmiany zawodu warto zastanowić się i zadać sobie pytanie, czy moja wiedza o zawodach jest wystarczająca. Trafne decyzje zawodowe determinują nasze działania i nasze miejsce na rynku pracy, dlatego warto przygotować się do tego z należytą starannością i zdobyć jak najwięcej informacji. Równie ważne jest poznanie podstawowych definicji związanych z problematyka zawodową.

Zawód definiować można jako zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji (wiedzy i umiejętności), zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów. Zawód może dzielić się na specjalności.

Specjalność  jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera część czynności o podobnym charakterze (związanych z wykonywaną funkcją lub przedmiotem pracy), wymagających pogłębionej lub dodatkowej wiedzy i umiejętności, zdobytych w wyniku dodatkowego szkolenia lub praktyki.

Umiejętność  określono jako sprawdzoną możliwość wykonania odpowiedniej klasy zadań w ramach zawodu (specjalności).

Kwalifikacje zawodowe rozumiane są układy wiedzy i umiejętności wymagane do realizacji składowych zadań zawodowych.

Nabywanie kwalifikacji

Kwalifikacje można uzyskać nie tylko w ramach systemu szkolnego na różnych poziomach, począwszy od szkoły podstawowej, a skończywszy na studiach doktoranckich. Kwalifikacje mogą być i często są nabywane w ramach systemu kursowego lub poprzez praktykę. Decydującym czynnikiem dla określenia, jak dany zawód powinien być sklasyfikowany, są wymagane kwalifikacje niezbędne do wykonania zadań i obowiązków, a nie sposób, w jaki te kwalifikacje są osiągane. Jednak przyjęte definicje mają zastosowanie, gdy niezbędne kwalifikacje zawodowe są nabywane poprzez formalne wykształcenie lub szkolenie. Kwalifikacje ujmowane są w standardy, które służą porównywalności i uznawalności kwalifikacji pracowników pochodzących z różnych krajów, ułatwiają potwierdzanie własnych kwalifikacji na różnych rynkach pracy i w różnych systemach edukacyjnych, a wiec sprzyjają mobilności zawodowej i rozwojowi zawodowemu.

Regulacja zawodów

Zawód regulowany to zawód, który można wykonywać po spełnieniu wymogów określonych przepisami prawnymi danego państwa członkowskiego (np. zdanie egzaminu, ukończenie wymaganej praktyki zawodowej, uzyskanie wpisu na listę, ukończenie właściwego kształcenia czy szkolenia). Każde państwo samodzielnie decyduje o uregulowaniu dostępu do zawodów. Ten sam zawód może więc być zawodem regulowanym w jednym państwie UE, a w innych nie.

Jeżeli dany zawód jest w Polsce regulowany osoba, która uzyskała kwalifikacje w innym państwie członkowskim potrzebuje ich oficjalnego uznania. Podobnie, uznanie jest konieczne jeśli dana osoba nabyła kwalifikacje w Polsce, a zamierza podjąć pracę w innym państwie członkowskim, w zawodzie, który jest tam regulowany (uznania dokonują właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego).

W przypadku zawodów nieregulowanych o zatrudnieniu pracownika posiadającego kwalifikacje uzyskane w innym kraju członkowskim UE zależy od pracodawcy.

Szczegółowe informacje o regulacji zawodów można uzyskać na stronie

• http://www.nauka.gov.pl/ogolne-informacje-o-systemie-uznawania-kwalifikacji-zawodowych-zgodnie-z-dyrektywa-2005-36-we/co-to-jest-zawod-regulowany-dzialalnosc-regulowana.html 
• http://www.zawodyregulowane.pl/
• http://www.nauka.gov.pl/informacje-dla-przyjezdzajacych/wykaz-zawodow-regulowanych-w-polsce.html

Deregulacja zawodów

W celu ułatwienia dostępu do niektórych zawodów i likwidacji barier do nich (szkolenia, kursy, egzaminy itp.) dokonano ich deregulacji.

Szczegółowe informacje o deregulacji zawodów znajdują się na stronie

• http://ms.gov.pl/pl/deregulacja-dostepu-do-zawodow/

Klasyfikacja Zawodów i Specjalności

Na potrzeby rynku pracy od 1 września 2012 r. obowiązuje klasyfikacja zawodów i specjalności, która jest usystematyzowanym zbiorem zawodów i specjalności występujących na rynku pracy. Łączy poszczególne zawody (specjalności) w grupy oraz ustala ich symbole i nazwy. Nazewnictwo stosowane w klasyfikacji zawodów i specjalności jest podstawą do jednolitego stosowania nazewnictwa zawodów w szkolnictwie oraz przez pracodawców zatrudniających pracowników. Polska Klasyfikacja Zawodów i Specjalności wraz z wyszukiwarką zawodów znajduje się na stronie www.psz.praca.gov.pl  w zakładce Klasyfikacja Zawodów.

Przewodnik po zawodach

Znając nazwę zawodu, warto skorzystać ze źródła wiedzy o zawodach, jakim jest przewodnik po zawodach. Zawiera on charakterystyki zawodów podzielone między innymi na opisy: zadań, czynności, środowiska pracy, wymagań psychologicznych, fizycznych i zdrowotnych niezbędnych do wykonywania zawodu, warunków podjęcia pracy w zawodzie, możliwości awansu w hierarchii zawodowej. Zawarte są również informacje o zawodach pokrewnych oraz polecana literatura o zawodzie. Przewodnik po zawodach znajduje się na stronie www.psz.praca.gov.pl  w zakładce Doradca 2000.

Wersja elektroniczna dostępna jest na stronie www.psz.praca.gov.pl w zakładce publikacje.

Kalejdoskop zawodów

Klienci odwiedzający Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej mogą wykorzystać także Kalejdoskop zawodów. To cykl filmowych prezentacji ponad 100 zawodów, zawierający, między innymi: podstawowe informacje o zawodzie, predyspozycjach do ich wykonywania. Filmy można obejrzeć we wszystkich w Centrach Informacji i Planowania Kariery Zawodowej.

Ciekawe i pomocne strony

•  Artykuły na portalu Rynek Pracy

„Nowy zawód na nowe czasy”
„Zmiana zawodu – ciężki orzech do zgryzienia”

• Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego - Krajowe Ramy Kwalifikacji
• Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej